Χριστούγεννα και Κάλαντα

Τα Χριστούγεννα αρχικά γιορτάζοταν στις 6 Ιανουαρίου μαζί με τα Θεοφάνεια.
Όμως το 378 μ.χ στην Κωνσταντινούπολη για πρώτη φορά γιορτάστηκε η γέννηση του Χριστού στις 25 Δεκεμβρίου.
Τα κάλαντα είναι ένα έθιμο που κρατά τις ρίζες του απο εκείνη την περίοδο.
Ο συμβολισμός τους έχει ως εξής:α) την εξιστόρηση της γεννήσεως και της σημασίας που ήρθε στον κόσμο ο Χριστός και β)την τήρηση του εθίμου της γέννησης,που θέλει να μαζεύονται συγγενείς,φίλοι και γείτονες,στο σπίτι όπου περιμέναν τον ερχομό ενός παιδιού και έλεγαν διάφορα τραγούδια ή παινέματα στην επίτοκη μητέρα,για να πάνε όλα καλά με τη γέννα,και έπειτα μόλις ακουγόταν το πρώτο κλάμα του μωρού, έλεγαν τα συγχαρίκια τραγουδιστά για να γεμίσει το σπίτι με ευχές και να φέρουν ευτυχία και καλή τύχη στο νεογέννητο.
Έπειτα οι παρευρισκόμενοι ζητούσαν μπαξίσι όπως λέγεται στην Κωνσταντινούπολη δηλαδή φιλοδώρημα και φίλεμα δηλαδή κέρασμα, απ΄τον πατέρα του νεογέννητου.
Αν ήταν πλούσιος έπρεπε το μπαξίσι να είναι απο μια χρυσή λίρα , αν ήταν φτωχός έδινε αυγά ή αλεύρι.
Οι γυναίκες ,γειτόνισσες ,φίλες και συγγενείς της επίτοκης,έφερναν στην επίτοκη για τα" καλωσορίσματα" του βρέφους, διάφορα γλυκά και σαρμαδάκια*.
Απο αυτό το έθιμο , μέχρι και σήμερα τις μέρες των Χριστουγέννων φτιάχνουμε διάφορα γλυκά ,τα γνωστά μελομακάρονα και τους κουραμπιέδες*καθώς στην Ανατολική Θράκη και στην Κωνσταντινούπολη,δεν λείπουν απ΄το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι, τα σαρμαδάκια*.
Επίσης την παραμονή των Χριστουγέννων το απόγευμα στις 24 Δεκεμβρίου δηλαδή, στην Ανατολική Θράκη και στην Κωνσταντινούπολη σε όποια μέρη τηρούν αυτά τα έθιμα,
τα παιδιά που πηγαίνουν στα σπίτια για τα κάλαντα,εκτός το γλυκό και το φιλοδώρημα,οι νοικοκυρές έχουν ετοιμάσει ψωμάκια που μέσα στο καθένα, όλα έχουν, απο ένα νόμισμα.
Έτσι  παρατηρούμε ότι στο έθιμο με τα κάλαντα τηρείται το εθιμοτυπικό της γέννησης.
Δηλαδή το τραγούδι ,το γλυκό ,το φίλεμα και το φιλοδώρημα.
Η λέξη Κάλαντα είναι λατινική (Calenda) και σημαίνει αρχή του μήνα.
Τα Κάλαντα στο Βυζάντιο ονομαζόντουσαν Κάλενδοι.(Ρωμαική Πρωτοχρονιά).
Τα Βυζαντινά Κάλαντα...είναι η εξιστόρηση του ερχομού του Χριστού...που συμβολίζει...τη σωτηρία του ανθρώπινου γένους απ΄την πτώση του Αδάμ στο πέρασμα της Καινής Διαθήκης.
ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΚΑΛΑΝΤΑ
Άναρχος Θεός καταβέβηκε και εν τη Παρθένω κατώκησε.
Ερρουρέμ ,ερρουρέμ,ερρουρερουρέμ,χαίρε Δέσποινα.
Βασιλεύς των όλων και Κύριος, ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι.
Άγιος,άγιος,άγιος υπάρχεις και Κύριος.
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρετε,τάξεις των Αγγέλων εφραίνονται.
Χερουβείμ,Χερουβείμ, χαίρε Παναγία Δέσποινα.
Δεύτε εν σπηλαίω κατίδωμεν,κείμενον εν Φάτνη τον Κύριον.
Έρρουρέμ,ερρουρέμ,ερρουρερουρέμ,χαίρε Δέσποινα.
Εξ Ανατολών Μάγοι έρχονται,δώρα προσκομίζουσιν άξια,
Χερουβείμ,Χερουβείμ,χαίρε,χαίρε Παναγία Δέσποινα.
Ήκουσεν Ήρωδης το μήνυμα κ΄όλος εταράχθη ο δόλιος.
Άγιος, άγιος,άγιος υπάρχεις και Κύριος.
Πύλαι ουρανόν ηνεώχθησαν, Άγγελοι αυτόν ανυμνήτωσαν.
Άγιος,άγιος,άγιος υπάρχεις και Κύριος.
χαίρουσα η κτίσις αγάλλεται και πανηγυρίζει,εφραίνεται.
Ερρουρέμ,ερρουρέμ,ερρουρερουρέμ,
χαίρε Δέσποινα.
Ψάλλοντες Χριστόντον Θεόν ημών, τον εν τω σπηλαίω τικτόμεννων.
Άγιος, άγιος,άγιος, υπάρχεις και Κύριος.
Ω Παρθενομήτωρ και Δέσποινα,
σώζε τους εις Σε καταφεύγοντας
Χερουβείμ,Χερουβείμ,χαίρε,χαίρε Παναγία Δέσποινα.

Καλά Χριστούγεννα

Αnais Zolie 

*Σαρμαδάκια=ντολμαδάκια που γίνονται  με...αμπέλόφυλλά ή μαρουλόφυλλα και συμβολίζουν με το τύλιγμα τους τα σπάργανα...δηλαδή το πανί που τύλιγαν τα νεογέννητα...
*Ο κουραμπιές είναι τουρκική λέξη...και σημαίνει το γλυκό που μοιάζει με μπισκότο...



















 

Το έθιμο της "Βαρβάρας" απ΄τη Θράκη ως την Κωνσταντινούπολη

Κάθε 4 Δεκέμβρη τόσο στη Θράκη όσο και στην Κωνσταντινούπολη απ΄τα πολύ παλιά χρόνια ,επικρατεί το έθιμο της "Βαρβάρας".
Είναι ένας χυλός ο οποίος παρασκευάζεται με υλικά όπως το σιτάρι ,οι σταφίδες,τα σύκα,τα καρύδια,το σουσάμι,τα αμύγδαλα,το ρόδι,το μήλο,κανέλα κ.τ.λ...ανάλογα με τον τρόπο παράδοσης της συνταγής, της κάθε τοποθεσίας και γίνεται προς τιμήν της εορτής της Αγίας Βαρβάρας.
Ξεκίνησε την εποχή που ο Διόσκουρος που ήταν άρχοντας της Ηλιούπολης, κατά τους χρόνους του αυτοκράτορα Μαξιμιανού (286-305 ) μ.χ.
Όταν εκείνος στην προσπάθεια του να εξοντώσει τους χριστιανούς ,- διότι είχε καταλάβει ότι η κόρη του η  Βαρβάρα είχε αρχίσει να πιστεύει στον Ιησού Χριστό και να ακολουθεί τα βήματα των υπόλοιπων χριστιανών της εποχής-έκανε το εξής- έβαζε στο ψωμί που προοριζόταν για αυτούς προς κατανάλωση δηλητήριο.
Η  Βαρβάρα όταν μάθαινε ότι το έκανε ,πήγαινε κάθε φορά και ειδοποιούσε τους χριστιανούς να μην φάνε και να μην αγοράσουν ψωμί εκείνες τις μέρες που θα ήταν δηλητηριασμένο και τους έλεγε για να συντηρηθούν να καταναλώνουν ότι ξηρούς καρπούς είχαν φυλαγμένους στα σπίτια τους εκείνες τις μέρες.
Μετά τον αποκεφαλισμό της Βαρβάρας απ΄τον ίδιο της τον πατέρα τον Διόσκουρο , ο όποιος θέλησε με τα ίδια του τα χέρια να κάνει αυτή την αποτρόπαια πράξη ,επειδή η κόρη του η  Βαρβάρα έγινε χριστιανή, ξεκίνησαν οι χριστιανοί να φτιάχνουν ένα χυλό με ξηρούς καρπούς και με αυτόν τον τρόπο να τιμούν την  Βαρβάρα.
Στο Βυζάντιο ο χυλός αυτός ονομαζόνταν "Ασουρέ"ή Αsure στην τουρκική γλώσσα.
Στη Θράκη και στην Κωνσταντινούπολη ...την παραμονή της εορτής της Αγίας Βαρβάρας,  οι νοικοκυραίοι στα σπιτικά τους ετοιμάζουν τη "Βαρβάρα" ή τη "Βαρβαρούλα" 'οπως το λένε στην Πρίγκηπο της Κωνσταντινούπολης όπου γίνεται και το εξής έθιμο.
Τα ξημερώματα της εορτής της Αγίας Βαρβάρας στέλνουν ο ένας στον άλλον,γείτονες ,συγγενείς και φίλοι απο ένα πιάτο "Βαρβαρούλα".
Άλλοι πάλι θεωρούσαν ότι όποιος έτρωγε απ΄το νηστίσιμο αυτό γλυκό χυλό θεραπευόνταν απ΄την ευλογιά.
Επίσης πίστευαν ότι όποιο σπίτι έφτιαχνε "Βαρβάρα" και τιμούσε τη μέρα αυτή την Αγία Βαρβάρα,θα έπαιρνε δύναμη και θα είχε καλή υγεία και πολλά αγαθά.
Η Αγία Βαρβάρα επίσης είναι προστάτιδα των μικρών παιδιών και λέγεται κατά την παράδοση ότι τα φυλάει απο σοβαρές παιδικές ασθένειες.
Στην περιοχή που λέγεται Μακρά Γέφυρα στην Ανδριανούπολη, μέσα στο χυλό της "Βαρβάρας" ρίχνουν 3 κουκιά και θεωρούν καλότυχο όποιον τα βρεί.
Η γιορτή της Αγίας  Βαρβάρας απ΄τα πολύ παλιά χρόνια ήταν το σημείο που χρονικά σταματούσαν οι γεωργοί της ασχολίες τους.


Αnais Zolie

Ο Οκτώβρης της βροχής και του κόκκινου Χρυσάνθεμου

Οκτώβριος ή Οχτώβρης.
Κατά το ρωμαικό ημερολόγιο είναι  ο 8ος μήνας,γι' αυτό και ονομάστηκε Οκτώβρης.
Είναι ο 10ος κατά το Γρηγοριανό ημερολόγιο και 4ος μήνας του αττικού έτους κάθως είχε ονομαστεί και Πυανεψιών, απ΄τα ιερά Πυανέψια ή Πυανόψια ,που ήταν εορτή προς τιμή του Απόλλωνα.
Την εποχή αυτή ανθίζουν και τα Χρυσάνθεμα.
Ο μύθος που ακολουθεί..μου τον είχε  διηγηθεί όταν ήμουν μικρή.. η προγιαγιά μου η Γιασεμί..
και είναι μια λαογραφική αναφορά..όπου στα  παλιά χρόνια..το μήνα αυτό..στην Κωνσταντινούπολη..
συγγενείς και φίλοι..παιδιά και εγγόνια..μαζεύονταν  τη νύχτα όλοι μαζί..και έκαναν τα λεγόμενα.."νυχτέρια"..
Τα οποία ..ξεκινούσαν μετά το δείπνο..όπου  μεγαλύτερος έλεγε ιστορίες στους μικρότερους..
Τα "νυχτέρια" συνήθως γινόντουσαν ...περί την ενάτη  βραδινή του εκάστοτε Σαββάτου..
Οι μεγαλύτεροι έπιναν το παραδοσιακό λικέρ καρύδι ..και οι μικρότεροι έτρωγαν το παραδοσιακό γλυκό του κουταλιού απο καρύδι επίσης..το όποιο το είχε ετοιμάσει με τα χεράκια της..η ίδια η οικοδέσποινα του σπιτιού..η προγιαγιά η Γιασεμί..και το σέρβιρε στους καλεσμένους της βραδιάς.. μέσα στον ασημένιο δίσκο με το μεταξούφαντο λευκό πετσετάκι..η πάντα με χαμόγελο και χαρά.. Τζεμιλέ..η οικιακή βοηθός του σπιτιού..η αλλιώς η αγαπημένη ψυχοκόρη της..της προγιαγιάς Γιασεμί..
Νοσταλγικές εικόνες και ιστορίες απο κάποιες όμορφες και αξέχαστες εποχές.~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Το κόκκινο Χρυσάνθεμο -της προγιαγιάς Γιασεμί
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Κάποτε ήταν ένα κόκκινο Χρυσάνθεμο που ζήτησε απ΄τη μητέρα Φύση,
να γιεννιέται κ' αυτό μαζί με τα άλλα λουλούδια την Άνοιξη.
Η μητέρα Φύση ,το άκουσε με ιδιαίτερη προσοχή και απάντησε στο παιδί της ,το κόκκινο
Χρυσάνθεμο.
-Αυτό που σε κάνει "μοναδικό",είναι ότι "γεννίεσαι" μαζί με τα πρωτοβρόχια.
Το Φθινόπωρο σ΄έχει για στολίδι στις ολόχρυσες πύλες του παλατιού του.και όταν τ' άλλα δέντρα τις Άνοιξης, τα φύλλα τους πέφτουν απ΄την ξηρασία και τη ζέστη του καλοκαιριού,εσύ ανθίζεις,και είσαι απ΄τα λίγα λουλούδια που επιβιώνει η ομορφιά του μέσα στην παγωνιά του χειμώνα..
Τότε το κόκκινο Χρυσάνθεμο..χαμογέλασε..είμαι "Ξεχωριστό"..αναφώνησε με χαρά..και έγειρε στο νοτισμένο απ΄τη βροχή χώμα, να αγκαλιάσει τη μητέρα Φύση, για τη σοφή απάντηση που του έδωσε..
Ευτυχισμένο ..για την ευλογία και τά δώρα της μητέρας Φύσης που ήταν προικισμένο.. για να την ευχαριστήσει, και να ομορφήνει κ' άλλο την πλάση με την παρουσία του,άρχισε ν' ανθίζει και σ' άλλα χρώματα, όπως κίτρινο και λευκό..
Ο Οκτώβρης.. το θαύμασε .. για την ευγνωμοσύνη και το σεβασμό..που έδειξε στη μητέρα Φύση..και του έδωσε και εκείνος ως δώρο με τη σειρά του, το χορό της μεγάλης  βροχής , πάνω στα φύλλα και το μίσχο του, να ποτίζεται ..και να ζωντανεύει αυτό το πανέμορφο λουλούδι που το έκανε και  σύμβολο του δικού του μήνα.
*Σημείωση..1)"Ο  χορός της μεγάλης βροχής" ..είναι μια δική μου συγγραφική πινελιά που πρόσθεσα  στο μύθο..για να δώσω ένα πιο χαρακτηριστικό ρόλο..και μια πιο ποιητική εικόνα..στις πολλές βροχές που φέρνει με τον έρχομο του.. ο μήνας Οκτώβρης.
2)Πυανέψια=πυανός+έψω=βράζω κουκιά
3)Η παραπάνω ιστορία είναι πνευματική κληρονομιά και ενθύμιο σ' εμένα απ΄την προγιαγιά μου τη Γιασεμί που το είχε γράψει η ίδια καθώς και άλλα λαογραφικά παραμύθια .. η προγιαγιά Γιασεμί είχε ως ασχολία της τη λαογραφία την οποία  και λάτρευε.. θα δημοσιεύσω και τα υπόλοιπα που έχω..σ΄αυτό το χώρο.
 
Σας ευχαριστώ.. για την ανάγνωση..καλό μήνα..


Αναίς Ζολί
 

Εlmalarin Yongasi (Τούρκικος παραδοσιακός ρυθμός)

                                    Εlmalarin στα ελληνικά σημαίνει μήλα...
Το Elmalarin Yongasi είναι παραδοσιακός τούρκικος ρυθμός.
Είναι μια μορφή παραδοσιακού τούρκικου χορού του Κasik Havasi.
To Kasik στην ελληνική γλώσσα σημαίνει κουτάλι και το Ηavasi στα ελληνικά σημαίνει Χαβάς δηλαδή κάτι που επαναλαμβάνεται αδιάκοπα με τον ίδιο ρυθμό ,- η λέξη είναι καθαρά τουρκική, την συναντάμε όμως και στα αράβικα ως hawaa,-στα ελληνικά την συναντάμε όταν θέλουμε να πούμε π.χ. μια φράση όπως- Τον Χαβά του αυτός- δηλαδή έλεγε κάποιος κάτι σε κάποιον και ο άλλος συνέχιζε να λέει τα δικά του-  στην περίπτωση του Κasik Havasi έχουμε ως ορισμό αυτή τη λέξη διότι ο ρυθμός του χορού είναι συνεχόμενος και επαναλβανόμενος απο ένα ζευγάρι ξύλινα κουτάλια ως μουσικό όργανο που τα κρατούν στα χέρια τους οι χορευτές του.
Το Κasik Havasi έχει σαν χαρακτηριστικό μέτρο τα 2/4 ή 4/4.
Τα όργανα που χρησιμοποιούνται επίσης για να παράγουν τον ήχο  είναι το λαούτο ο μπαγλαμάς και το κλαρινέτο τα όποια συνοδεύον τα παραδοσιακά τραγούδια όπως το Elmalarin Yongasi.
To οποίο προέρχεται απ΄το Ικόνιο (πρώην Φρυγία) ή Κonya όπως ονομάζεται στα τούρκικα και βρίσκεται 500χλμ ΝΑ της Σμύρνης.
Έχει μεγάλη ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά μιας και κατοικείται απ΄τα αρχαία χρόνια και είναι η έβδομη πιο πυκνοκατοικειμένη πόλη της Τουρκίας.
Σε γενικές γραμμές το Κasik Havasi είναι ένας ιδιαίτερος παραδοσιακός χορός που εκτός απ΄το Ικόνιο τον συναντάμε και σε αρκετές άλλες περιοχές της Τουρκίας σε γάμους και γιορτές καθώς και  σε διάφορες άλλες  μουσικοχορευτικές εκδηλώσεις...

Anais Zolie
                                      

Αρχή της Ινδίκτου

Ο μήνας Σεπττέμβρης είναι κατά το Γρηγοριανό ημερολόγιο ο πρώτος μήνας του Φθινοπώρου,  ο ένατος μήνας του έτους και  έχει 30 ημέρες.
Στο Ρωμαικό ημερολόγιο ήταν ο έβδομος μήνας.
Σ' αυτό το στάδιο του χρόνου, παρόλο που οι καιρικές συνθήκες που επικρατούν θυμίζουν ακόμα καλοκαίρι, τα μετερεωλογικά φαινόμενα αρχίζουν να μεταβάλονται και να αλλάζουν, προετοιμάζοντας έτσι τη φύση για τον επερχόμενο χειμώνα.
Επίσημα το Φθινόπωρο ξεκινά στο τελεταίο δεκαήμερο του Σεπτέμβριου, με την άφιξη του ήλιου στο φθινοπωρινό Ισημερινό σημείο της τροχιά του στις 22 του αυτού μήνός.΄
Την πρώτη του Σεπτέμβρη η Ανατολική Ορθόδοξη εκκλησία γιορτάζει την Αρχή της Ινδίκτου.
Η αρχή της Ινδίκτου έχει τις ρίζες της κατά τη διάρκεια της Ρωμαικής εποχής.
Indictio είναι λέξη ρωμαική και σημαίνει τη δεκαπενταετή περίοδο,  όπου πλήρωναν τους φόρους τους στους Αυτοκράτορες οι Ρωμαίοι.
Κατά την εκκλησιαστική παράδοση την αρχή της Ινδίκτου την εισήγαγε ο Αύγουστος Καίσαρ (1-14) και διέταξε την γενική απογραφή των κατοίκων Ρωμαικού κράτους καθώς και την είσπραξη των φόρων κατά την πρώτη Σεπτεμβρίου.
Απ΄τη εποχή του Μεγάλου Κωνσταντίνου κατά τη Βυζαντινή περίοδο 313 μ.χ, έγινε επίσημα η χρήση της Ινδικτίωνος ως χρονολογίας.
Ξεκινούσε δηλαδή η αρχή του Νέου Έτους.
"Ίνδικτον ημιν ευλόγει νέου χρόνου, ώ και παλαιέ και δ΄ανθρώπου νέε."
Απολυτίκιον της εκκλησιαστικής ακολουθίας την 1η του μηνός Σεπτεμβρίου.
Ο πάσης Δημιουργός της κτίσεως, και ο καιρούς και χρόνους εν τη ίδια εξουσία θέμενος,ευλόγησον τον στέφανον του ενιαυτού της χρηστότητος σου, Κύριε φυλάττων εν ειρήνη τους βασιλείς και την πάλιν σου, πρεσβείαις της Θεοτόκου, μόνε Φιλάνθρωπε.
Παράλληλα υπήρχε η Παπική Ινδικτίωνα.
Λαογραφικά η Αρχή της Ινδίκτου σε ορισμένες περιοχές της Ανατολικής Θράκης,  όπου εκεί φυλάσσεται ακόμα και στις μέρες η παράδοση, την 31 Αυγούστου την ονομάζουν "κλειδοχρονιά" ,γιατί  κατά τους θρύλους και την ιστορική παράδοση, ο παλιός χρόνος κλείδωνε τις πόρτες του και παρέδιδε τα μεσάνυχτα στο Σεπτέμβρη ένα μεγάλο χρυσό κλειδί,να το δώσει στον καινούργιο χρόνο για να περάσουν οι εποχές και οι μήνες.
Οι εποχές συμβόλιζαν τη Μάνα που κάθε μια είχε τρία ευλογημένα παιδιά, τους μήνες δηλαδή που κάθε ένας απο αυτούς είχε και ένα ξεχωριστό χάρισμα και το δώριζε στους ανθρώπους.
Στην Πρίγκηπο της Κωνσταντινούπολης ή Istanbul που είναι η σημερινή της ονομασία και σημαίνει στα ελληνικά Εις την Πόλιν, υπάρχει ένα έθιμο απ΄την εποχή του Βυζαντίου λόγω όπως ανέφερα και πιο πάνω την πρώτη  Σεπτεμβρίου γιορτάζονταν   η  Βυζαντινή Πρωτοχρονία ή "Αρχιχρονιά" όπως έλεγαν.
Στην είσοδο του σπιτιού οι νοικοκυραίοι άφηναν αποβραδίς  ένα πιατάκι με καρύδια και μέλι για να γλυκάνουν τον καινούργιο χρόνο και το πρωί έσπαγαν για καλή τυχή ένα ρόδι στο κατώφλι της εξώπορτας, για να είναι ευτυχισμένος ο καινούργιος χρόνος και να τους φέρει πολλά όμορφα δώρα το Φθινόπωρο.
 
Καλό και ευλογημένο Φθινόπωρο

Αnais Zolie
 
*Σημείωση...Γρηγοριανό ημερολόγιο είναι αυτό που χρησιμοποιείται σήμερα στον Δυτικό κόσμο.
Είναι μια παραλλαγή του Ιουλιανού ημερολογίου και έχει θεσπιστεί στη Δύση απ΄τον πάπα Γρηγόριο ΙΓ τον οποίο και πήρε τ΄όνομα του.

 

ΣΥΝΤΟΜΑ ΜΕ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ